- ابوالفوارس عبدالملک السامانی (عَ دُلْ مَ لِ)
ابن نوح بن نصر بن احمد السامانی، مکنی به ابوالفوارس. پس از مرگ نوح پسر ارشدش امیر رشید عبدالملک به امیری رسید و او پس از جلوس، ابومنصور محمد بن عزیر را به وزارت خویش برداشت و ابوسعید بکر بن مالک فرغانی را که پدرش بجای ابوعلی چغانی نامزد سپهسالاری خراسان کرده بود در آن مقام ابقاء نمود. ابوعلی چغانی که از عزل خود سخت ناراضی بود موفق شد که به دستیاری آل بویه از طرف مطیع خلیفۀ عباسی فرمان ایالت خراسان را بگیرد و مدعی بوسعید گردد. ابوعلی چغانی و رکن الدوله و حسن فیروزان به گرگان حمله بردند و تا جاجرم خراسان پیش آمدند لیکن حریف اردوی سامانی نشدند و منهزماً به طبرستان برگشتند و از آنجا به ری آمدند و کمی بعد یعنی در رجب سال 344 هجری قمری ابوعلی چغانی در وبای عمومی ری مرد. و سامانیان از جانب او خلاص یافتند. ابوسعید برای آنکه از طریقی دیگر مزاحم رکن الدوله شود سپاهی گران به سرداری محمد بن ماکان از راه بیابان بفتح اصفهان که سپرده به مؤیدالدوله بود روانه نمود و محمد مؤیدالدوله را شکست داد. اصفهان را فتح کرد و بر اموال و عیال رکن الدوله دست یافت و رکن الدوله وزیر خود ابوالفضل بن العمید را به اصفهان فرستاد و ابن العمید محمد بن ماکان را دستگیر ساخت و سپاهیان او را منهزم و پراکنده کرد عاقبت رکن الدوله و ابوسعید صلح نمودند و قرار شد رکن الدوله بر جمیع بلاد جبل و ری مسلط بماند و در عوض هر سال 200هزار دینار به بخارا پیش عبدالملک سامانی بفرستد. بعد از ختم غائلۀ خراسان و ری ابوسعید به بخارا احضار شد چه جمعی ازسپاهیان ترک از او خشنود نبودند و بهمین جهت او را ترک گفته و بشکایت پیش عبدالملک آمدند و از بدرفتاریهای او گله کردند. عبدالملک هم امر به قتل او داد البتکین حاجب او را در سال 345 هجری قمری بر در سرای عبدالملک بر زمین زد و کشت و متعاقب آن محمد بن عزیز نیزاز وزارت به زندان افتاد و مقام او نصیب ابوجعفر احمد بن حسین عتبی گردید. و سپهسالاری خراسان هم بکفایت ابوالحسن محمد بن ابراهیم بن سیمجور سپرده شد. وزارت عتبی و سپهسالاری ابوالحسن سیمجور هیچکدام طولی نکشید چه عتبی را عبدالملک در 348 هجری قمری بر اثر اسراف اودر خرج و بدگوئیهای مردم، از وزارت برداشت و ابوالحسن سیمجور را هم در 349 هجری قمری به علت تعدی و اجحاف به اهل خراسان معزول نمود و ابومنصور محمد بن عبدالرزاق طوسی را به سپهسالاری آن کشور برگزید. وزیر و سپهسالار جدید را نیز ساعیان و متنفذین درباری در کارهای خود آسوده نگذاشتند. مخصوصاً البتکین حاجب سالار عبدالملک که قدرتی فوق العاده یافته بود با ابوعلی محمد بن محمد بلعمی پسر بلعمی اول اتفاق کرد تا خود مقام ابومنصور را بگیرد و بلعمی وزارت عبدالملک را. بالاخره هم همین توطئه به نتیجه رسید و ابوعلی بلعمی به وزارت عبدالملک و البتکین در سال 349 هجری قمری به سپهسالاری خراسان اختیار شدند و جمیع کارهای کشوری و لشکری عبدالملک در دست این دو تن همدست افتاد. امیر رشید عبدالملک در یازدهم شوال سال 350 هجری قمری در ضمن گوی بازی از اسب بزمین افتاد و هلاک شد. (حبیب السیر ج 2 صص 363- 369) (تاریخ دیالمه و غزنویان صص 152-185)